dissemine intravasküler koagülasyon ne demek?

Dissemine İntravasküler Koagülasyon (DİK)

Dissemine İntravasküler Koagülasyon (DİK), vücutta yaygın tromboz ve kanama bozukluklarının eş zamanlı olarak görüldüğü ciddi bir klinik sendromdur. Bu durum, çeşitli altta yatan hastalıkların bir komplikasyonu olarak ortaya çıkar ve acil tıbbi müdahale gerektirir. DİK, pıhtılaşma ve fibrinoliz sistemlerinin kontrolsüz bir şekilde aktive olması sonucu gelişir.

Etiyoloji (Nedenler)

DİK'e yol açabilecek birçok farklı durum bulunmaktadır. Bunlar arasında:

Enfeksiyonlar: Özellikle sepsis (özellikle Gram-negatif bakteriyel enfeksiyonlar) DİK'in en sık nedenlerinden biridir. Diğer enfeksiyonlar arasında menenjit, pnömoni, malarya ve viral hemorajik ateşler sayılabilir.
Maligniteler (Kanserler): Özellikle akut promyelositik lösemi (APL), adenokarsinomlar ve diğer metastatik kanserler DİK'e yol açabilir.
Obstetrik Komplikasyonlar: Amniyotik sıvı embolisi, plasenta dekolmanı, preeklampsi ve eklampsi, sepsise bağlı abortus gibi obstetrik durumlar DİK'e neden olabilir.
Travma: Özellikle kafa travması, ezilme yaralanmaları ve yanıklar DİK riskini artırabilir.
Cerrahi: Büyük cerrahi girişimler, özellikle prostat ameliyatı gibi bazı prosedürler DİK'e yol açabilir.
Diğer Nedenler: Yılan sokmaları, ilaç reaksiyonları, transfüzyon reaksiyonları ve aort anevrizması gibi durumlar da DİK'e neden olabilir.

Patofizyoloji

DİK'in patofizyolojisi karmaşıktır ve aşağıdaki süreçleri içerir:

Pıhtılaşma Aktivasyonu: Altta yatan neden, doku faktörü (TF) salınımını tetikler. TF, pıhtılaşma kaskadını başlatarak trombin oluşumuna yol açar.
Yaygın Mikrotromboz: Oluşan trombin, fibrinojen'i fibrine dönüştürerek küçük damarlarda yaygın mikrotrombozlara neden olur. Bu durum, doku iskemisine ve organ hasarına yol açabilir.
Trombosit Tüketimi: Pıhtılaşma sürecinde trombositler tüketilir, bu da trombositopeniye (düşük trombosit sayısı) neden olur.
Fibrinoliz Aktivasyonu: Tromboz ile eş zamanlı olarak, vücut pıhtıları çözmek için fibrinoliz sistemini aktive eder. Bu süreçte plazmin oluşur, fibrin'i parçalar ve fibrin yıkım ürünleri (FDP) ve D-dimer gibi maddeler açığa çıkar.
Kanama Diyatezi: Trombositopeni, pıhtılaşma faktörlerinin tüketimi ve fibrinoliz aktivasyonu, yaygın kanamalara yol açar.

Klinik Bulgular

DİK'in klinik belirtileri, altta yatan hastalığa ve DİK'in şiddetine bağlı olarak değişkenlik gösterir. Sık görülen belirtiler şunlardır:

Kanamalar: Deri altı kanamaları (peteşi, purpura, ekimoz), burun kanaması (epistaksis), diş eti kanaması, gastrointestinal kanama, idrar yolu kanaması (hematüri), akciğer kanaması (hemoptizi) ve yara yerlerinden aşırı kanama.
Trombotik Komplikasyonlar: Doku iskemisi, organ yetmezliği (böbrek yetmezliği, akciğer yetmezliği, karaciğer yetmezliği), derin ven trombozu (DVT), pulmoner emboli.
Diğer Bulgular: Hipotansiyon, şok, akut solunum sıkıntısı sendromu (ARDS), serebral disfonksiyon.

Tanı

DİK tanısı, klinik bulgular ve laboratuvar testlerinin kombinasyonu ile konulur. Kullanılan laboratuvar testleri şunları içerir:

Trombosit Sayısı: Genellikle düşüktür (trombositopeni).
Protrombin Zamanı (PT) ve Aktive Parsiyel Tromboplastin Zamanı (aPTT): Genellikle uzamıştır.
Fibrinojen: Genellikle düşüktür.
D-dimer: Genellikle yüksektir.
Fibrin Yıkım Ürünleri (FDP): Genellikle yüksektir.
Periferik Yayma: Şistositler (parçalanmış kırmızı kan hücreleri) görülebilir.

Birçok farklı tanı kriteri mevcuttur, ancak en yaygın kullanılanlardan biri Uluslararası Tromboz ve Hemostaz Derneği (ISTH) skorlama sistemidir. Bu sistem, trombosit sayısı, PT, fibrinojen ve D-dimer düzeylerine göre puanlama yapar.

Tedavi

DİK tedavisi multidisipliner bir yaklaşım gerektirir ve aşağıdaki unsurları içerir:

Altta Yatan Nedenin Tedavisi: DİK'e neden olan altta yatan hastalığın (örneğin, enfeksiyon, kanser, obstetrik komplikasyon) tedavisi DİK'in kontrol altına alınması için hayati öneme sahiptir. Antibiyotikler, kemoterapi, doğum gibi spesifik tedaviler uygulanabilir.
Destekleyici Tedavi:
- Sıvı Resüsitasyonu: Hipotansiyon ve şoku düzeltmek için intravenöz sıvılar kullanılır.
- Oksijen Desteği: Hipoksiyi gidermek için oksijen veya mekanik ventilasyon gerekebilir.
- Kan Ürünleri Transfüzyonu:
  - Trombosit Süspansiyonu: Trombositopeniyi düzeltmek ve kanamayı kontrol altına almak için verilir.
  - Taze Donmuş Plazma (TDP): Pıhtılaşma faktörlerini yerine koymak için verilir.
  - Kriyopresipitat: Fibrinojen düzeyini yükseltmek için verilir.
  - Eritrosit Süspansiyonu: Anemiyi düzeltmek için verilir.
Farmakolojik Tedaviler:
- Heparin: DİK tedavisinde tartışmalı bir konudur. Bazı durumlarda (akut promyelositik lösemi gibi) faydalı olabilirken, diğer durumlarda kanama riskini artırabilir. Düşük molekül ağırlıklı heparin (DMAH) de kullanılabilir.
- Antitrombin: Antitrombin eksikliği olan hastalarda kullanılabilir.
- Protein C: Protein C eksikliği olan hastalarda kullanılabilir.
- Traneksamik Asit (TXA): Fibrinolizi inhibe ederek kanamayı kontrol altına almaya yardımcı olabilir. Ancak, trombotik komplikasyon riskini artırabileceği için dikkatli kullanılmalıdır.

Prognoz

DİK'in prognozu, altta yatan hastalığa, DİK'in şiddetine ve tedaviye başlama zamanına bağlıdır. Erken tanı ve agresif tedavi ile prognoz iyileştirilebilir. Ancak, DİK hala yüksek mortalite oranlarına sahip ciddi bir durumdur.